Τον περασμένο Δεκέμβριο, με τη σημαντική του απόφαση Asociación Profesional Elite Taxi/Uber Systems SpainSL, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απάντησε, μέσω προδικαστικής παραπομπής, στο ερώτημα εάν η Uber παρέχει υπηρεσίες στον τομέα των μεταφορών ή υπηρεσία τον τομέα της ηλεκτρονικής διαμεσολάβησης. Κρίνοντας ότι η Uber αποτελεί μεταφορική υπηρεσία, και άρα ότι εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας ΔΕΕ 2006/123/EC, το ΔΕΕ ενίσχυσε τη θέση των εργαζομένων στον θαυμαστό κόσμο της συνεργατικής οικονομίας, στον οποίον ανήκουν διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως είναι η Uber και η Airbnb. Βέβαια, όπως συμβαίνει με όλες τις σημαντικές αποφάσεις, η σχολιαζομενη προσφέρει την ευκαιρία για γενικότερο προβληματισμό σχετικά με την εξέλιξη της gig οικονομίας και τις επιπτώσεις της στις εργασιακές και και κοινωνικές σχέσεις.

Η απόφαση προήλθε από προδικαστικό ερώτημα που απηύθυνε ισπανικό δικαστήριο στο ΔΕΕ ως προς την ταξινόμηση της δρστηριοτητας της Uber υπό το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Να υπενθυμίσουμε ότι η Uber είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα, παρούσα σε πάνω από 600 πόλεις στον κόσμο. Επιτρέπει, μέσω χρήσης εφαρμογής σε smartphone, σε μη επαγγελματίες οδηγούς να χρησιμοποιούν τα οχήματά τους προκειμένου να παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς κοινού. Η Elite Taxi ισχυρίστηκε ενώπιον των ισπανικών δικαστηρίων ότι η Uber προέβαινε σε πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού καθώς επέπτρεπε σε μη επαγγελματίες οδηγούς να μεταφέρουν πελάτες χωρίς όμως να έχουν την απαραίτητη διοικητική άδεια που χορηγείτο στους κανονικούς ταξιτζήδες.

Το ΔΕΕ κλήθηκε λοιπόν να απαντήσει εάν η υπηρεσία που παρέχει η Uber είναι απλώς μια υπηρεσία ηλεκτρονικής διαμεσολάβησης η κανονική υπηρεσία μεταφοράς πελατών. Κατέληξε στο δεύτερο. Τόνισε ότι, κατ΄αρχήν, μια υπηρεσία που παρέχει πληροφορίες από ένα μέρος σε άλλο, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας για την Ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Ωστόσο, η υπηρεσία που παρέχεται από την Uber δεν είναι μόνο αυτό. Η Uber αποτελεί διαμεσολαβητική υπηρεσία, η οποία συνίσταται στη διασύνδεση μέσω εφαρμογής για smartphones μη επαγγελματιών οδηγών, οι οποίοι χρησιμοποιούν δικό τους όχημα με άτομα που επιθυμούν να μετακινηθούν εντός πόλης. Επίσης, το ΔΕΕ δέχθηκε οτι η Uber ασκεί αποφασιστική επιρροή επί των όρων παροχής της υπηρεσίας από τους οδηγούς. Συγκεκριμένα, καθορίζει, μέσω της ομώνυμης εφαρμογής, τουλάχιστον το ανώτατο κόμιστρο, εισπράττει από τον πελάτη και εν συνεχεία αποδίδει τμήμα του στον μη επαγγελματία οδηγό του οχήματος. Τέλος, ελέγχει τη συμπεριφορά των οδηγών και την ποιότητα παροχής της υπηρεσίας μεταφοράς, επ΄απειλή ακόμη και αποκλεισμού τους. Για τους λόγους αυτούς, το ΔΕΕ θεώρησε ότι η συγκεκριμένη υπηρεσία διαμεσολάβησης δεν εμπίπτει αποκλειστικά και μόνο στο πεδίο εφαρμογής της «υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας» αλλά αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα μιας συνολικής υπηρεσίας, κύριο συστατικό της οποίας είναι η υπηρεσία μεταφοράς.

Όπως είναι φανερό, η απόφαση του ΔΕΕ έχει σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία της gig οικονομίας. Βασικά σημαίνει ότι οι εταιρείες που παρέχουν διαδικτυακές υπηρεσίες μέσω πλατφόρμας υπηρεσιών, θα πρέπει να συμμορφώνονται με το κανονιστικό πλαίσιο, όχι της Οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο, αλλά αυτής που διέπει την υπηρεσία που παρέχουν κάθε φορά. Αυτή η προσέγγιση αλλάζει άρδην τα δεδομένα στη λειτουργία των εμπορικών ηλεκτρονικών πλατφορμών. Έως σήμερα, οι ίδιες επωφελήθηκαν από τον υβριδικό χαρακτήρα των υπηρεσιών τους και από την απουσία ρύθμισης της δραστηριότητάς τους, στοιχείο που επέτρεψε την εξάπλωση με ιλιγγιώδη ταχύτητα ενός μοντέλου που συνδυάζει την παγκόσμια δύναμη της διαδικτυακής πλατφόρμας με την ευέλικτη μορφή εργασιακής σχέσης όσων επιλέγουν να συνεργαστούν μαζί της.

Η απόφαση Elite Taxi θα έχει ως αποτέλεσμα την αναγνώριση εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης ενός εργασιακού στάτους στους οδηγούς που συνεργάζονται με την Uber. Συνδικαλιστικά δικαιώματα και κατώτατος μισθός θα πρέπει να αναγνωριστούν σε όλους αυτούς τους οδηγούς, οι οποίοι έως σήμερα θεωρούνταν ότι εργάζονταν σε ερασιτεχνική βάση. Το ερώτημα βέβαια που τίθεται και αφορά κράτη που βρίσκονται εκτός της δικαιοδοσίας της ΕΕ είναι με ποιον τρόπο θα πρέπει να μετεξελιχθούν οι διαδικτυακές πλατφόρμες, έτσι ώστε να συνεχίσουν να προσφέρουν ευέλικτες μορφές εργασίας προσφέροντας όμως κάποιες βασικές εγγυήσεις και εργασιακά δικαιώματα στους εργαζομένους σε αυτές.

Είναι ίσως ειρωνικό ότι, ενώ η τεχνολογία που βρίσκεται πίσω από τη δημιουργια των διαδικτυακών πλατφορμών στηρίζεται στην ιδέα της κοινότητας και της αλληλεγγύης, το επιχειρηματικό μοντέλο αξιοποίησής τους δημιούργησε νέες κατηγορίες ευάλωτων εργαζομένων, οι οποίο λειτουργούν σε συνθήκες πλήρους εργασιακής αβεβαιότητας.